تشبیه مانند کردن چیزی به چیز دیگر است. تشبیه مبتنی بر دروغ و اغراق است یعنی باید دو چیز را که در واقع به یکدیگر شبیه نیستند و یا لااقل شباهتی آشکار ندارند, را به هم مانند کنیم. 

مانند: صورت او همانند خورشید روشن است. 

ارکان (اجزای) تشبیه: 

1_ مشبه: آن چه که مانند می شود. "صورت" 

2_ مشبهٌ به: آن چه که بدان تشبیه می کنند. "خورشید" 

3_ وجه شبه: صفت یا ویژگی مشترکی که بین مشبه و مشبهٌ به وجود دارد. "روشن" 

4_ ادات تشبیه: واژه هایی که شباهت را به وسیله آن ها نشان می دهند; این ادات عبارتند از: چون, چو, همچون, مانند, بسان, مثلِ, مثالِ, به صورتِ, به کردارِ, چنان, پنداری, گویی و ...

چند نمونه تشبیه: 

* حرف هایم مثل یک تکه چمن روشن بود. "سهراب سپهری" 

حرف هایم (مشبه)    تکه چمن (مشبهٌ به)     روشن (وجه شبه)     مثل(ادات تشبیه) 

* شب سیاه بدان زلفکان تو ماند         سپید روز به خوبی رخان تو ماند "دقیقی" 

دو تشبیه دارد. در مصراع اول شب سیاه به زلفان یار و در مصراع دوم روز سپید به رخ یار تشبیه شده است. 

* دانش اندر دل چراغ روشن است. 

دانش (مشبه)   چراغ (مشبهٌ به)    روشن (وجه شبه)   ادات تشبیه حذف شده است. 

_ گفتیم که هر تشبیه چهار رکن دارد. اگر ادات و وجه شبه از یک تشبیه حذف شوند به آن تشبیه بلیغ می گوییم. 

* تو دی ماهی و آن دلبر بهار است     رسیدنتان به هم دشوار کار است

                                                                               "فخرالدین اسعد گرگانی" 

در مثال بالا دو تشبیه داریم که در هر دو وجه شبه و ادات تشبیه حذف شده است. 

اصل تشبیه اول: تو مثل دی ماه رنگ پریده و زرد هستی. 

اصل تشبیه دوم: آن دلبر مثل بهار سرسبز و شاد است. 

_ اضافه تشبیهی: (تشبیه بلیغ اضافی) اضافه تشبیهی از نوع تشبیه بلیغ است و یکی از طرفین تشبیه (مضاف به مضافٌ الیه) به دیگری اضافه می شود. 

مانند: درختِ دوستی (مشبهٌ به, به مشبه), قد سرو (مشبه, به مشبهٌ به)

مانند: لب لعل (مشبه, به مشبهٌ به), مس وجود (مشبهٌ به, به مشبه) 

سیلاب غم (مشبهٌ به, به مشبه), چراغ دانش (مشبهٌ به, به مشبه) 

_ ترکیباتی نظیر: اقلیم عشق، آتش عشق، اقلیم عشق، صبح امید، پرده غیب، گلِ روی، درخت دوستی، همای رحمت، کیمیای عشق، خانه ی دنیا، فرعون تخیل، نخل ولایت، چراغ دانش، توفان غم، دریای غم، نهال دشمنی، طومار دل و ... اضافه تشبیهی می باشند.

*اضافه استعاری* 

_ هر گاه ویژگی مشبهٌ به، به مشبه اضافه شود اضافه استعاری خلق می شود. مانند: 

"تو را ز کنگره عرش می زنند صفیر        ندانمت که در این دامگه چه افتاده است" 

که عرش مشبه است و کنگره مشبهٌ به (کاخ) و بین آن ها کسره اضافه وجود دارد. 

_ اضافه های استعاری، (استعاره مکنیه) هستند. 

استعاره مکنیه، مشبهی است که به همراه یکی از لوازم یا ویژگی های مشبهٌ به می آید. 

مثال: "به صحرا شدم، عشق باریده بود".       "بایزید بسطامی" 

عشق در معنی حقیقی خود نمی تواند ببارد اما به چیزی که ویژگی باریدن دارد مانند شده است و این چیز، برف یا باران است. 

عشق از جهت باریدن مانند باران است. 

مثال: شب ایستاده است، 

خیره نگاه او 

بر چارچوب پنجره من    "سهراب سپهری" 

شب "استعاره مکنیه (تشخیص) ایستادن به شب نسبت داده شده است. 

*** استعاره در واقع همان تشبیه فشرده است؛ یعنی تشبیه را آن قدر خلاصه و فشرده می کنیم تا فقط "مشبهٌ به" از آن باقی بماند. ***